Πώς αντιμετώπιζαν το ζήτημα της δημόσιας Yγείας οι αρχαίοι Ελληνε

 Πώς αντιμετώπιζαν το ζήτημα της δημόσιας Yγείας οι αρχαίοι Ελληνες; Σε μια εποχή που ολόκληρος ο πλανήτης υποφέρει από τη μάστιγα του κορονοϊού το Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης-Γουλανδρή μάς «ταξιδεύει» στις πρακτικές και παραδόσεις της Ιατρικής στην αρχαία Ελλάδα. Και τότε, όπως συμβαίνει σήμερα, οι πολίτες «χειροκροτούσαν» τους γιατρούς.

Με οδηγό την έκθεση «Ιασις, υγεία, νόσος, θεραπεία από τον Ομηρο στον Γαληνό», που διοργανώθηκε με επιτυχία στο μουσείο το 2014, οι επισκέπτες μπορούν να εξερευνήσουν από το σπίτι τους τον κόσμο της Υγείας στην αρχαία Ελλάδα, μέσα από πλούσιο υλικό (https://cycladic.gr/page/imnos-stin-igiia?slide=1).

Υπάρχουν πάμπολλες μαρτυρίες για την αρχαία Ιατρική. Οι πρωιμότερες ξεκινούν από τα Ομηρικά Επη με τις μεθόδους αντιμετώπισης και περιποίησης των πολεμικών τραυμάτων. Σημαντικά τεκμήρια αποτελούν δύο πήλινες πινακίδες της Γραμμικής Β’ στις οποίες βρίσκονται καταγεγραμμένες οι λέξεις i-ja-te (ιητήρ) και pa-ma-ko (φάρμακο). Σήμερα η ανθρωπότητα διαπιστώνει με τρόπο δραματικό πως «η υγεία είναι μεν πολύτιμο αγαθό αλλά εύκολα μεταβάλλεται» (Πλούταρχος, 1ος αι. μ.Χ.) και πως «κανένα όφελος δεν υπάρχει αν έχουμε όλα τα αγαθά και απουσιάζει η υγεία» (Λουκιανός 2ος αι. μ.Χ.). Στην αρχαιότητα αρχικά υπήρχε η πεποίθηση ότι «οι ασθένειες στέλνονται στους ανθρώπους από τους θεούς ως τιμωρία για τις ασεβείς πράξεις. Ομοίως, θεόσταλτη εθεωρείτο και η θεραπεία των ασθενειών, γι’ αυτό προσπαθούσαν να εξευμενίσουν τους θεούς με προσευχές, μεγαλόπρεπες θυσίες και καθαρμούς…». Μάλιστα, σε ολόκληρο τον αρχαίο κόσμο είχαν ιδρυθεί τα ιερά θεραπευτήρια του Ασκληπιού στα οποία συνέρρεαν ασθενείς-ικέτες σε αναζήτηση μιας θαυματουργής θεραπείας.

Παράλληλα, με τη θεουργική θεραπευτική άρχισε να αναπτύσσεται και η επιστημονική Ιατρική, επηρεασμένη από τη Φιλοσοφία. Οι πρωιμότερες ελληνικές γραπτές ιατρικές πραγματείες εμφανίζονται μετά τα μέσα του 5ου αι. π.Χ. με τα περίπου 60 έργα που απαρτίζουν τη λεγόμενη Ιπποκρατική Συλλογή, όπου απηχούνται οι απόψεις του Ιπποκράτη και των μαθητών του. Από τα έργα της Ιπποκρατικής Συλλογής αντλούμε πληροφορίες για πλήθος ασθενειών οι οποίες έχουν καταγραφεί με ακρίβεια. Σύμφωνα με τα κείμενα που πλαισιώνουν την online περιήγησή μας «η αρχαία ονομασία πολλών από αυτές τις ασθένειες έχει διατηρηθεί και στη σύγχρονη Ιατρική, όπως π.χ. διαβήτης, χολέρα, επιληψία, καρκίνος, ελεφαντίαση κ.λπ.». Στα κείμενα αυτά μνημονεύονται και πολλές επιδημίες, όπως ο λοιμός της Αθήνας, η καταστροφική επιδημία που σκόρπισε τον όλεθρο το 430 π.Χ., σκοτώνοντας χιλιάδες πολίτες, ανάμεσά τους τον ίδιο τον Περικλή. Μία από τις μεθόδους των ιπποκρατικών γιατρών ήταν η «πρόγνωσις». Προσπαθούσαν δηλαδή να προβλέψουν την εξέλιξη της ασθένειας με βάση το ιστορικό του ασθενούς και την κατάστασή του. «Η επαλήθευση των προβλέψεων του ιατρού οδηγούσε στο να κερδίσει την εμπιστοσύνη των ασθενών, αλλά και να εδραιώσει τη φήμη του…».

Η Ιατρική δεν σταμάτησε στιγμή να εξελίσσεται. Στην Αλεξάνδρεια του 3ου αι. π.Χ. πραγματοποιήθηκαν για πρώτη φορά ανατομικές έρευνες που συνέβαλαν στην εξέλιξη της χειρουργικής. Τον 1ο αι. μ.Χ. ο Ελληνας στρατιωτικός γιατρός Διοσκουρίδης συνέγραψε το πεντάτομο έργο «Περί ύλης Ιατρικής». Το έργο αποτέλεσε τον πρόδρομο της σύγχρονης φαρμακοποιίας, καθώς παρουσιάζονται σε αυτό οι θεραπευτικές ιδιότητες των φυτών, όπως και των ζωικών αλλά και ορυκτών προϊόντων. Σήμερα γιατροί και νοσηλευτές είναι οι ήρωες της καθημερινότητάς μας. Μεγάλες τιμές γνώρισαν οι γιατροί στην αρχαιότητα, όχι μόνο σε έκτακτες περιστάσεις. Τους συνόδευε η ευγνωμοσύνη των πόλεων με ενεπίγραφες ταφικές στήλες και τιμητικά ψηφίσματα, ακόμα και νομίσματα που εκδόθηκαν για να τιμήσουν το έργο τους.